entwicklung serisi ne demek?

Entwicklung serisi, (Almanca Entwicklung, "geliştirme") bilinen adıyla E- serisi, II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Nazi Almanyası tarafından standartlaştırılmış bir tank serisi üretmek için yapılan çalışmaydı. Dört değişik ağırlık sınıfında (E-10, E-25, E-50/E-75 ve E-100) standart tasarımlar ve bu tasarımlardan uyarlanan özel araçlar geliştirilecekti. Bu sayede Nazi Almanyası'nın aşırı karmaşık tank tasarımları ve bu karmaşıklık sonucunda gerçekleşen düşük üretim adetleri ve mekanik sorunlar giderilecekti. 1945'te savaş sona erdiğinde sadece E-100 için prototip aşamasına varılmış, diğer tüm tasarımlar ya kağıt üzerinde kalmış ya da kısmen geliştirilmişti.

E-serisi tasarımlar öncekilerden daha basit, daha ucuza üretilebilen ve daha verimli araçlar olacaklardı. Yerlerini alacakları Jagdpanzer 38(t), Panther Ausf G ve Tiger II gibi tasarımlara kıyasla zırh ve ateş gücünde sadece mütevazı iyileştirmeler sunuyorlardı. E-serisi araçlar Alman zırhlı araç tasarımlarının nihai standardizasyonu olacaklardı. E-100 harici tüm E-serisi araçların süspansiyonlarında Tiger II için geliştirilen ve daha sonra Tiger E ve Panther'de de kullanılan seksen santimetre çapında çelik jantlı yol tekerlekleri yer alacak; ayrıca 1930'ların başında Alman askeri yarı paletli araçlarında ortaya çıkan, yol tekerleklerinin üst üste bindiği ve birbirlerinin arasına girdiği Schachtellaufwerk sistemi terk edilecekti.

Planlama

Oberbaurat Kniepkamp (Wa Preuf 6'nın otomotiv tasarımının sivil yöneticisi) tarafından tasarlanan program ilk kez Mayıs 1942'de düşünüldü ve Nisan 1943'te resmî olarak onaylandı. Bu yeni tasarımlarda odaklanılan beş ana öğe, önde kalın bir zırh kullanabilmek için mümkün olduğu kadar fazla ağırlığın aracın arka kısmına alınması, motor ve şanzımanın bir güç ünitesinde birleştirilerek bakım ve tamirinin kolaylaştırılması, tüm araçların dört ağırlık sınıfında (E-10, E-25, E-50/E-75 ve E-100) standartlaştırılması, tüm süspansiyon bileşenlerinin araç dışına monte edilerek savaş kompartmanında yer kazanılması ve avara kasnağı veya herhangi bir yol tekerinin bir mayın ile hasar görmesi durumunda paletin kalan tekerler etrafında yeniden birleştirilerek aracın hareketine devam edebilmesiydi. Tankların önden çekişli olmasının avantajları göz önünde bulundurulmuş ancak mayın ve düşman silahlarının isabeti risklerine karşı askeri açıdan daha avantajlı olduğu düşünülerek tahrik dişlisinin arkaya yerleştirilmesinde karar kılınmıştır.

E-10

Entwicklung serisi araçların en küçüğü olan E-10'un tasarım kontratı, Ulm'daki Klockner-Humboldt-Deutz Magirus Werk'e verildi. E-10 özellikle motorlar, süspansiyon ve aktarma bileşenlerinin testi için planlanmıştı. E-10 ve E-25'in birçok ortak parça kullanması hedeflenmişti.

Magirus'un bir çizimi, aracın 7,5 cm PaK 39 L/48 tanksavar topu ile donatılacağını göstermekteydi. Ocak 1945 itibarıyla araçta hangi topun kullanılacağı netleşmemişti ve "en modern topun" kullanılmasına karar verilmişti. Aracın zırhı için gövde önünde üst plakada 60° eğimde 60 mm'lik, alt plakada ise 60° eğimde 30 mm'lik zırh levhaları kullanılması planlanmıştı. Gövde yanları 10° eğimde 20 mm, gövdenin arka üst plakası 15° eğimde 20 mm, gövde arka alt plakası 33° eğimde 20 mm, gövde üstü ve altı ise 10'ar mm kalınlığında zırha sahip olacaktı. Araçta kullanılacak Maybach V-12 HL 100 motoru 400 HP gücündeydi. Aracın üretim versiyonunda bu motora yakıt enjeksiyonu eklenmesi ile geliştirilecek 550 HP gücünde HL 101 motorunun kullanılması düşünülüyordu. Daha güçlü motor ile aracın "Hetzer" olarak adlandırılarak Hellcat'lere karşı kullanılabileceği hesaplanmıştı.

Araçta 1.000 mm çapında dört adet kauçuk lastikli çelik jant yer alacaktı. Jantlar birbiri üzerine binecek şekilde tasarlanmıştı. 400 mm genişliğindeki paletlerin yerle temas uzunluğu 2,55 metreyken, aracın toplam aks genişliği ise 2,46 metreydi. PaK 39 topu ile toplam uzunluğu 6,91 m, şasi uzunluğu 5,35 m, toplam genişliği 2,86 m, yüksekliği ise 1,76 metreydi. Ağırlık olarak 10 ile 25 ton arasında olması düşünülüyordu.

Oberbaurat Kneikamp'ın savaş sonrası sorgusunda verdiği bilgiye göre E-10 çizimleri 1944 yazında tamamlanmış, Magirus ile yapılan kontrata göre üç prototip inşa edilmesi kararlaştırılmıştı. Silezya'da inşa edilen üç gövde Kızıl Ordu bölgeye vardığında henüz tamamlanmamıştı.

E-25

E-25, Entwicklung serisinin ikinci ağırlık sınıfını oluşturan tasarım grubuydu. Detaylı tasarım kontratı Karlsruhe'deki Arguswerke'ye verilmişti. E-25 arkadan itişli olacak, E-10 ile birçok ortak parça kullanacaktı. Ocak 1945'te Entwicklungkomission E-25 tasarımına devam edilmesi kararını vermişti. Aracın gövde ön üst zırh plakası 50° eğimde ve 50 mm kalınlıkta, ön alt plakası ise 55° eğimde ve 50 mm kalınlıktaydı. Gövde üst yanları 52° eğimde 30 mm, gövde alt yanları 0° eğimde 30 mm, gövde arka üstü 40° eğimde 30 mm, gövde arka alt plakası 50° eğimde 30 mm, araç tavanı ve altı ise 0° eğimde 20 mm kalınlıkta zırha sahipti.

1 Temmuz 1944'te Zahnradfabrik-Friedrichshafen, E-25'in 1945 başlarında tamamlamayı hedefledikleri yarı otomatik şanzıman/direksiyon sistemi üzerine çalışıyordu. Bu sistem Maybach V-12 HL 100 motoruyla eşleştirilecekti; Mart 1945 sonrasında ise daha güçlü HL 101 motorunun HL 100'ün yerini alması hedefleniyordu. Araç gövdesi 5,66 metre uzunlukta, 3,41 m genişlikte ve 2,03 m yükseklikteydi. Palet genişliği 700 mm, paletlerin yerle temas ettiği uzunluk 2,96 m, aks genişliği ise 2,74 m'ydi.

Sadece birkaç adet test şasisi (Versuchsfahrgestell) siparişi verildi. Savaş sonunda tasarım seri üretime hazır duruma yaklaşmamıştı. Oberbaurat Kneikamp'ın savaş sonrası sorgusunda verdiği bilgiye göre üç E-25 şasisi Alkett'in Berlin-Spandau fabrikasındaydı ancak Müttefik askerleri fabrikaya vardığında şasileri bulamadılar.

E-50 / E-75 Standardpanzer

E-50 ve E-75 Standardpanzer, Wehrmacht için ana tank olarak planlanmıştı. Tasarımı için otomobil üreticisi Adlerwerke seçildi. E-50 ve E-75, "standart tanklar" olarak planlanmıştı; aynı motora, paletlere, avara kasnaklarına, palet gerilim mekanizmalarına, yakıt tanklarına, havalandırma sistemlerine ve diğer aksesuarlara sahip olacaklardı. Şasileri aynı şekil ve boyutlarda olacaktı. İki gövdenin de dış boyutları aynı tutularak, E-50'nin biraz daha geniş bir iç hacme, E-75'in ise daha kalın bir zırha sahip olması planlanmıştı. Bu sayede iki tankın da fabrikada aynı üretim hattında üretilebilmesi, cephede ise aynı mekanikerler tarafından, aynı aletler kullanılarak bakım ve tamirinin yapılabilmesi planlanmıştı.

E-50 Standardpanzer standart orta sınıf tank olarak düşünüldü. Panther modellerinin yerini almak üzere tasarlandı. Ağırlığının 50 ile 75 ton ağırlıkları arasında olması düşünüldü. E-75 Standardpanzer ise standart ağır sınıf tank olarak düşünüldü. Tiger I, Tiger II ve Jagdtiger modellerinin yerini almak için tasarlandı. E-50 ile aynı tasarıma sahip olmasına rağmen daha kalın zırhı ile 75 ile 100 ton arasında olacaktı.

Tankların güç ünitesi olarak birçok Alman tankında kullanılan Maybach HL230 motorunun geliştirilmiş bir versiyonu düşünülmekteydi. Dayanıklılığı arttırılan motora eklenecek süperşarj sistemi ve yakıt enjeksiyonu planlanmaktaydı; ancak süperşarjörün hazır olmaması sebebiyle geliştirilmiş Maybach HL230 yerine 900 HP gücündeki HL234 motoru kullanılması düşünülmüştü.

E-50/E-75 tasarımlarına dek Alman tanklarında motor, şanzıman ve direksiyon sistemi ayrı üniteler olarak tasarlanıyordu. Standartpanzer tasarımlarında bu üniteler tek parça olarak, aracın arkasında yer alacak şekilde tasarlandı. Araçlarda 8 ileri hidrolik şanzıman yer alacaktı. İki aracın da şanzımanları ikişer dişli hariç aynı olacak, E-50 60 km/sa son hıza ulaşırken E-75'in son hızı 40 km/sa olacaktı. Süspansiyon tamamen yeni bir tasarıma sahipti. Yol tekerleri disk yaylı amortisörlere bağlı olacaktı. E-50'de üç, E-75'te ise dört süspansiyon ünitesi yer alacaktı.

İki model için de herhangi bir prototip üretilmedi. Araçların bazı parçaları üretildi; projelerin bütünü ise sadece kâğıt üzerinde kaldı.

E-100

Entwicklung serisinin en çok ilerleme kaydeden modeli, süper ağır tank E-100'dü. 150 tonluk bir panzer fikri ilk kez 11 Eylül 1942'de Wa Pruef 6 ile Krupp arasındaki bir toplantıda görüşüldü. Temel tasarım, Krupp tarafından Tiger parçaları kullanılarak Porsche'nin tasarladığı Maus süper ağır muharebe tankına paralel olarak geliştirilecekti. Programda yer alan tasarımlar gerçekte ordunun ihtiyaçlarıyla örtüşmüyordu ancak bu sayede Alman sanayicilerin Hitler ve diğer siyasetçilerle bağlantılarını kullanarak ordunun ihtiyacı olmayan yeni programlar başlatmalarının önüne geçmek hedefleniyordu.

Krupp, 17 Kasım 1942'de ilk ön tasarımları sundu. Ordu donatım Krupp'un yoğun üretim hatlarına yeni bir model daha ekleyebileceğini düşünmüyordu. Bu sebeple yüklenici olarak Frankfurt'taki Adler şirketi seçildi. Adler, Krupp'un planlarını prototip tasarıma dönüştürecek ve prototipi Paderborn yakınlarındaki Sennelager ordu üssünde üretecekti. Entwicklung (E) serisinin en ağırı olan araç, 100 ton ağırlık sınıfında olacaktı ve E serisindeki diğer araçla birçok ortak parçası olacaktı. Adler tasarım çalışmalarına 30 Haziran 1943'te başladı.¹

15 Ocak 1944'te ordu raporu, prototip şasisinin montajının neredeyse tamamlandığını belirtiyordu ancak savaş esnasındaki zorluklar sebebiyle çalışmalar yavaştı. Prototipin montajı için sadece üç Adler işçisi ayrılmıştı.² Tankın Belleville süspansiyon sistemi, yay üniteleri, 1 metre genişliğindeki muharebe paletleri, yakıt hatları ve şanzıman koruması hala teslim edilmemişti. Tankın süspansiyon ve elektrik sistemleri tamamlanmamıştı. Elde daha iyi bir motor olmadığı için tank Maybach HL230 motoruyla donatılmıştı. En önemlisi tankın tareti hala hazır değildi; Krupp'un Maus taretinin daha az zırhlı bir versiyonu olarak Mayıs 1944'te tasarladığı taret teslim edilmemişti.

Mart 1944'te Adler, E-100 olarak adlandırılacak süper ağır tank için hazırladıkları 021A38300 numaralı planlarını Oberbaurat Kniepkamp ile paylaştı.³⁴ Tasarımlara göre tank, bir adet 150 mm ve bir adet 75 mm olmak üzere iki adet top taşıyacaktı. Taret, Maus taretine kıyasla daha az zırhlı ve daha hafifti; önce 200 mm, yanlarda 80 mm, arkada 150 mm ve üstte 40 mm zırh taşıyacak ve 35 ton ağırlığında olacaktı. İki farklı güç ünitesi planlanmıştı; planlardan biri 700 hp'lik Maybach HL230 motoru ve Tiger II'de kullanılan aktarma ve direksiyon mekanizmalarının yeniden kullanılmasını içeriyordu. Tankın hesaplanan son hızı 23 km/sa idi. İkinci versiyon 1.200 hp gücünde yeni tasarlanacak bir Maybach motor ve 8 ileri mekanik/hidrolik şanzıman taşıyacak ve son hızı 40 km/sa olacaktı. Tank gövdesi ön üst plakada 60° açıda 200 mm, ön alt plakada 52° açıda 150 mm, gövde yanlarında 0° açıda 120 mm, arkada 30° açıda 150 mm, gövde üstünde 40 mm ve gövde altında önde 80 mm, arkada ise 40 mm kalınlığındaydı. Tasarım, demiryolu ile taşınmasını kolaylaştırmak üzere sökülebilir yan zırh plakalarına sahipti. Bu tasarım orijinal "Tiger-Maus" projesine benziyordu ancak daha büyük 900 mm çapında yol tekerlerine ve burulma çubukları yerine yeni tasarlanan ve yaylar kullanan bir süspansiyona sahipti. Tank için ayrıca Maus'un taretinden daha basit ve hafif yeni bir taret tasarlanmıştı.

Temmuz 1944'te Hitler süper ağır tankların geliştirilmesinin durdurulmasını emretti. E-100 üzerinde çalışmalar çok düşük öncelikli olarak devam etti.⁵ Tamamlanmamış ilk prototip ABD'nin 751. Sahra Topçu Taburu tarafından Nisan 1945 başlarında Sennelager üssünde bulundu. Kısmen tamamlanmış araç Britanya Ordusu tarafından test amaçlı olarak alındı ve 1950'lerde parçalandı.⁶